9.1

j¾;udk YS% ,xldfõ fn!oaO" yskaÿ bia,dï yd ls%ia;shdks hk m%Odk wd.ï y;rl u wkq.dñlfhda isá;s' tfia ù we;af;a ft;sydisl fya;+ka ksid h'
9.2 fojkmE;sia rc;=udf.a ld,fha O¾uh ks, jYfhka ,xldjg y÷kajd ÿka wjêh jk úg Ndr;fha ;snQ fndfyda weoys,s l%u ,xldfõ o ;snQ nj uQ,dY%h u.ska ikd: ù we;' tfy;a m%{df.dapr oyula jk nqÿoyu rdcH wd.u ùu;a iu. ,xldfú úiQ ckhd w;r YS>%fhka me;sÍ y;rjk yd miajk Y;j¾I jk úg wkqrdOmqr f:arjdo nqÿoyfï flakaøia:dkh njg o m;aj ;sìKs' j¾;udkh f;la Y%S ,dxlSh fn!oaOfhda fï wNsudkkSh ;;a;ajh /lf.k wdy'
9.3 ol=Kq bkaoshdfõ l=udßldjka irK mdjd .ekSu" ol+Kq bkaÈhdfjka wd wdl%uK iy we;eï isxy, rcjreka ish n,h ;yjqre lr.ekSug yd rdcH n,h w,a,d .ekSug ol=Kq bka§h l=,S yuqod fhdod.ekSu wd§ lreKq ksid wkqrdOmqr hq.fha w. Nd.h jk úg rcrg we;eï m%foaYj, ol=Kq bka§h iïNjhla we;s øúv ck;dj iy m%Odk weoys,s l%uh jQ yskaÿ wd.u meje;s njg idOl we;'
9.4 oy y;rjk yd myf<dia jk Y; j¾I jk úg bkaoshka id.rfha l=¿nvq fjf<odu uqia,sï yd wrdì cd;slhka i;=j ;snqKs' Y%S ,xldfõ msysàu ksid uqyqÿ fjf<|dfï jeo.;a ixêia:dkhla f,ig ,xldj m;a ù ;sîu fya;=fldg f.k wrdì rgj,ska o u,lald' cdjd wd§ w.aksÈ. wdishd rgj,ska o uqia,sï uef,a cd;Syq Y%S ,xldjg meñK mq;a;,u' y,dj;' fírej,' je,s.u' yïnkaf;dg' wd§ uqyqÿ jrdhka wdYs%;j ckmo msysgqjd .;ay' fufia meñKs uqia,sï yd uef,a fjf<kaoka isxy, fn!oaO ldka;djka wdjdy lr.;a w;r újdyh;a iu. u tu ldka;dfjda bia,dï wd.u je,| .;ay' rfÜ wNHka;rhg .sh fudjqyq ckmo msysgqjd .;ay'
9.5 1505 oS mD;=.Siska Y%S ,xldjg meñfKk úg isxy, fn!oaOhka o" ol=Kq bka§h m%Njhla we;s øúv yska¥ka o" wrdì yd cdjd m%Njhla we;s uqi,audka yd uef,a bia,dï wd.ñlhka o isá nj fmfka' ft;sydisl fya;+ka u; Y%S ,xldfõ úúO m<d;aj, ta ta ckfldgia talrdYS jqjo Y%S ,xldêm;s fn!oaO rcqf.a wdêm;H ms<s.;ay' tfiau tu ckfldgia iu. wd.ñl .egqï fkdue;s jQ w;r" uykqjr rdcH iuh jk úg foajd,h fn!oaO úydria:dkhl wx.hla o ù ;sìKs' 9 yd 10 Y; j¾I muK jk úg nqÿrcdKka jykafia úIaKqf.a wj;drhla f,ig m;a lr .ksñka bkaÈhdfõ § nqÿoyu yskaÿ YsIagdpdrhg wka;¾.%yKh l<dla fuka Y%S ,xldfõ yskaÿ foújreka fn!oaO YsIagdpdrhg wka;¾.%yKh lr.;a nj fmkShhs' fufia yskaÿ foújreka fn!oaO foújreka njg m;ajQ ksid fn!oaOhkag yd yskaÿkag ;u ;ukaf.a wd.ï fjkia lsÍfï wjYH;djla fkdù h' mD;=.SiSka meñkSu f;la uqia,sï cd;slhka i;=j ;snQ úfoaY fjf<|dug ndysr ;¾ckhla fkdjQ fyhska wNHka;r foaYmd,khg Tjqyq weÕs,s fkd.eiQy' tfy;a bkamiqj ish ;;a;ajh ;yjqre lr.ekSug fuu m%;sm;a;sfha fjkila ù we;' flfia fyda iEuúg u bia,dï wd.ñlhka f,i Tjqyq ish wkkH;dj /l.ekSug W;aidy l<y' ta wkqj újdy lr.;a iEu isxy, ldka;djlg u bia,dï wd.u je<| .ekSug isÿ jqj o tf;la uq,a jljdkqj, § th bia,dï wd.u me;srùfï jHdmdrhl fldgila jqjd hehs lsj fkdyels h'
9.6 hqfrdamShhkaf.a meñKSu ,xld b;sydihg úYd, jYfhka n,mE lreKls' n,y;aldrfhka fyda wd.u fjkia l< hq;= h hk wd.ñl ia:djrh u; Y%S ,xldjg meñKs m%:u hqfrdamd cd;Syq mD;=.Sisyq h' j;sldkqj úiska mD;=.d,fha ,siankh yryd È.dka;r f¾Ldjlska f,dalh folg fnod wefußldj we;=¨ N=f.da,d¾Oh iamd[a[hg;a" kef.kysr N+f.da,d¾Oh mD;=.d,hg;a lf;da,sl wd.u me;srùug mdma;=udf.a nQ,a fyj;a wd{d m;%hlska ndrfok ,§' wd.u me;srùu lrk ,oafoa tla w;lska nhsn,h;a" wfkla w;ska lvqj;a /f.k h' fldaÜfÜ rc fodka cqjka O¾umd, f,i fn!;Siau fldg ,xldfõ lf;da,sl rchla we;s lsÍug mD;=.SiSka .;a l%shd ud¾. fndfyda h' isxy, fn!oaO l=, ldka;djka újdy lr .ekSu, iS;djl yd fixlv., fn!oaO rdcHhkag úreoaOj fldÜfÜ rcqf.a me;a; f.k hqO lsrSu" rdc ;dka;%sl l=uka;%K we;slsÍu NslaIQkag fukau fn!oaO ck;djg jOysxid meñKùu, fjfyr úydr lvd oud ta iqkanqka u; m,a,s f.dvke.Su, fn!;Siau jQ whg Wiia ;dkak udkak yd ks, ;k;=re we;=¨ úfYaI jrm%ido ,nd§u ñka iuyrls' fn!oaO isxy, ck;djg muqkqjk ,o jO ysxid ms<sn|j mD;=.d,fha rdcH f,aLk.drfha we;s uQ,dY%h .%ka: yd ,shlshú,s Wmfhda.s lr.ksñka úia;rhla lrk mD;=.Sis cd;sl mQcljrhl= jk lafõfrdaia kef.kysr lf;da,sl wêrdcHhl uOHia:dkh lr .ekSug iEu iqÿiqlula u ;snQ ,xldj mD;=.SiSkag wysñùug fya;=j jQfha tu jOysxid l%Er jQ fyhska foúhka jykafia ta ms<sn|j mD;=.SiSka fj; foaj Ydmh t,a,lsÍu ksid nj mjihs' fufia 16 jk ishjfia ,xldj wdishdfõ lf;da,sl uOHia:dkh lr.ekSfï isyskh wjqreÿ mkaishhlg miqj kej; u;=lr we;s nj fldñIu yuqfõ idlaIs ÿka fndfyda wh lsh isáhy'
9.7   j¾I 1658 oS ,xldfõ fjr<nv m%foaY mD;=.SiSSkag;a" ,kafoaiSkag;a" 1796 § ,kafoaiSkaf.ka bx.%siSkag;a" mejreK w;r 1815 § uq¨ ,xldj u bx.S%is cd;skaf.a hg;a úð; md,khg m;aúh' ,xfoaiSyq mD;=.Sis lf;da,slhka fuka fn!oaOd.ñlhka ls%ia;shdks lsÍfï l%Er ms<sfj;la wkq.ukh fkdl<y' tfy;a ;dkak udkak yd jrm%ido ,nd §u" frmrudÿ wd.ñl mdi,a msysgqùu" fn!oaOhka i;= bvï wysñ lsÍug ;=vq ÿka ,shdmÈxÑ lsÍfï jevigyka wdosh u.ska yerùu yd wd.ï úfrdaë ls%hdjka o rdcH n,h fhdod Èh;a l<y' lkao Wvrg rdcOdksh m<uq úu,O¾uiQ¾h rc;=udf.ka miqj fn!oaOhkaf.a flakaøia:dkh ù ;sîu;a mD;=.SiSka fuka isxy, fn!oaO l=, ldka;djka wdjdy lr.ekSfï m%;sm;a;sh wkq.ukh fkdlsrsu;a hqfrdamfha tl, mej;s wd.ñl hqoaO ksid fn!oaOhkag jvd lf;da,slhkag úreoaOj ±ä m%;sm;a;shla Tjqka f.k hdu;a ksid ,xfoais frmrudÿ ls%ia;shdks iNdjg t;rï fn!oaO isxy, msßila yeÍ .sfha ke;' 
9.8 1815 § Y%S ,xldfõ wjidk fn!oaO rdcOdksh ke;sùu;a iu. u jir 2100 lg wêl ld,hla ;=, rdcH wd.u jYfhka nqoaO Ydikhg yd fn!oaOhkag ,enqK /ljrKh ke;s ù .sfhah' fufia nqoaOYdikh yd fn!oaOhska jeà ;sfnk wdrdðl ;;a;ajh l%sia;shdks ñIkdÍkag úYd, msgqn,hla úh' oykj jk Y;j¾Ih jk úg wd.ug yerùfï l%Er ms<sfj;a fndfyda ÿrg wvq ù ;snqK o rdcH jrm%ido" ;k;=re yd moú ,nd§fuka o ñIkdÍkag ys;+uf;a ls%hdlsÍug bv§fuka o" ls%ia;shdks wd.u me;srùug iDcqj yd jl%j Wmldr lsÍfuka o ì%;dkH md,lfhda ls%ia;shdks wd.u me;srjQy' ì%;dkH md,k l%uh wjidk jk úg bx.%Sis W.;a m%n, iudc me,eka;shla ìysfldg ;sîu b;d ishqïj ie,iqï lrk ,o l%shdj,shl m%;sM,hls' fï wkqj hg;a úð; md,lhka rg yer .sh o j;sldkqjg tx.,ka; iNdjg yd fjk;a wd.ñl uQ,ia:dkj,g .e;s jQ ,dxlSh msßila u.ska wd.ug yerùfï jev igyk bÈßhg;a f.khdug wjYH miq;,h ilia lr ;snqKs'
9.9 fojk f,dal hqoaOfhka miq f,dj foaYmd,ksl hg;aa úð; md,k iuh wjika jqjd hehs lsj yelsh' ta fya;=fjka foaYmd,ksl jYfhka ksoyia rgj,a f,dj ìysjkakg úh' tjeks miqìul tla w;lska lvqj yd wfkla w;ska nhsn,h l%uhg wd.u yerùu l< fkdyels úh' fï w¨;a ;;a;ajh iudf,dapkh lsÍu ioyd 1962 Tlaf;dan¾ 11 isg 1965 foieïn¾ 8 f;la tfldf<dia jk j;sldkq iïfï,kh frdaufha lf;da,sl iNdj úiska mj;ajk ,§' ta ioyd wOHhkh 1959 § wdrïN jQ w;r f,dalfha ieu rglskau mdfya lf;da,sl ÅfIdmajreka 4000 la muK tu iïfï,khg iyNd.s lr.;ay' tu iïfï,kfha oS .;a ;SrK f,dj mqrd l%shd;aul lsÍug Tjqkaf.ka m%;s{d ,nd .kakd ,§' 
9.10 l%sia;shdks wd.ï jHdma;sh i,lk úg 11 jk j;sldkq iñfï,kh b;d jeo.;a ikaêia:dkhla f,i ie,lsh yelsh' ~~lf;da,sl iNdjg wh;a fkdjk fjk;a l%sia;shdkska iuÕ iykYS,S m%;sm;a;shla wkq.ukh l<hq;= h hkak;a" ish¨ l%sia;shdks iNd w;r iqyo;djh j¾Okh lsÍfuka foaj jpkh uq¨f,dj mqrdu me;srúh úh hq;= h˜ hkak;a tla ;SrKhls'~~ ls%ia;shdks fkdjk fjk;a wd.ï iïnkaOfhka 'Dialogue' fyj;a ~ixjdoh˜ kñka yeÈka jq kj iïnkaO;djla f.dvke.sh hq;=h˜hs o ;SrKh lrk ,§' fï ioyd ls%ia;shdks fkdjkakka ioyd f,alï ld¾hd,hla ( Secretariat for Non Christian & j;sldkqfõ msysgqjk ,§' ta ta rgj, fjk;a wd.ï iïnkaOfhka ls%hd l<hq;= wdldrh ms<snoj Wmfoia foñka tu ld¾hd,h úiska m%ldYhla ksl=;a lr we;s w;r" ta wkqj ls%hd lsÍug Wmfoia ,nd § ;sfí' fï kj o¾Ykh wkqj fjk;a wd.ï fy,d fkd±l uq,sl foaj ixl,amhg mgyeks fkdjk b.ekaùï foaj jpkh f,i ie,lSug yd m%ldY lsÍug Wmfoia ,eî we;' fï kj ms<sfj; wkq.ukh lrñka ls%ia;shdks yd lf;da,sl mQcljre nqoaO O¾uh bf.k .ekSug;a" tajd foaj NdIs;h f,i m%ldY lsÍug;a mgka f.k ;sfì' wïmsáh lf;da,sl fiufkaßfha ~Oïumoh˜ jeks fn!oaO .%ka: yeoErSu wksjd¾h lr we;' fn!oaO NslaIQka jykafiag wdrdOkd fldg tu.ska nqoaO O¾uh yodrkq ,efí' Bg iu.dój fn!oaOhkag yqre mqreÿ jq jpk" isß;a úß;a" Ndjkd l%u" mQcd úê" .d:d ffY,sh" yd fn!oaO .Dy ks¾udK Ys,amSh iïm%odhhka Ndú; lsÍu wdrïN lr we;' fï ish,a, f,dalh ls%ia;shdks lsÍfï jev ie,eiaul wkqwx. muKs' h:d¾:jdÈ nqÿoyu fï ls%hd ms<sfj;g úfYaI wNsfhda.hla jk fyhska úfYaI wjOdkh fï ioyd fhduqlr ;sfì' 
9.11 fï yefrkakg f,dal nexl=j tlai;a cd;Skaf.a ixúOdkh wd§ ixúOdk u.ska ls%ia;shdks ixl,amh ia:djr lrkq ioyd mshjr .efkñka mj;S' ;jo jev igyka md,kh lsÍug hï rgla W;aidy .kafka o trg udkj whs;sjdislï W,a,x>kh lsÍula f,i ±laùug wjYH cd;Hka;r kS;s ilialr we;' tjeks wjia:dj, oS úúO ;yxÑ yd wd¾Ól ndOl mekùug yels jk mßÈ wdh;ksl jHqyhka o ia:dms; lr we;' we;eï úg w¨f;ka ìysjk jHjia:dj, o tjeks j.ka;s we;=,;a lsÍug l%shd lr we;' ngysr ls%ia;shdks rgj, fuu iudc l%uhg foaYmd,k /ljrKh ,ndfok w;r ÈhqKq fjñka mj;akd rgj,g wd¾Ól yd fjk;a wdOdr ,nd§fñ l%u u.ska ta ta rgj, ls%ia;shdkslrK ls%hdud¾. flfrys rchka ksyv lsÍug yelsj ;sfí' wNHka;ßl jYfhka ls%ia;shdks wd.ug ys;lr rchka ìyslsÍug;a tfia fkdjk rchka wia:djr lsÍug fyda mylsÍug;a úfoaY wdOdr ,nk ~udkj ys;jd§ ˜ rdcH fkdjk ixúOdkj, o iydfhka l%shd lrkq ,efí' úhÜkdufha yd ldïfndacfha fuka iDcq l%shd ms<sfj;a u.ska ls%ia;shdks wd.ug ys;lr rchka msysgqùug ls%hd lrkq ,efì' fñ l%shd ms<sfj;a id¾:l jQ tla rgla f,i ol=Kq fldßhdj oelaúh yelsh' md,k n,h ls%ia;shdks fldßhka cd;slhka w;g m;aù we;s w;r wd¾Ólh fufyh ùu o ta wh i;= h' fn!oaOhkaf.a m%;sY;h iS>%fhka wvqù j¾;udkfha th 20] - 30 ] w;r fõ' wdishdj ls%ia;shdkslrKh lsÍfï jev igyfka uQ,sl;ajh ±ka ol=Kq fldßhdjg mjrd § ;sfí' 
9.12 ueo fmrÈ. Lksc f;,a wd¾Ólh ÈhqKqùu fya;=fjka bia,dï rgj, foaYmd,k n,h 1970 isg jeä ù ;sfí' ngysr rgj,ska ish wd¾Ólh ksoyia lr .ekSfï igkaj, § bia,dï uQ,O¾ujd§ka bÈß fm<g tau;a iu.u tu igka ðydâ ixydrhlg mßj¾;kh lr.kakd ,§' brdkh" brdlh" ,hsîßhdj" wd§ rgj,a fuu ixydrfha uQ,ia:dkh f.k ls%hd l< w;r bia,dï uQ,O¾ujd§ka yd bia,dï rgj,a bia,dï wd.u f,dj mqrd jHdma; lsÍug úfYaI jev igyka Èh;a lr we;' f,dj fy,a¨ï ljñka we*a.ksia:dkfha ndñhkays úYd, nqoaO m%;sud ;f,andkajreka úiska úkdY lrKq ,eîu we*a.k uQ,O¾ujd§kaf.ka nqÿoyug yd fn!oaO ixialD;shg we;s úh yels ;¾ck j,g bÕshla muKs' fuys § ft;sydisl isoaêhla f,i oelaúh yelafla j¾;udkfha bia,dï rchka jk we*a.ksia:dkh" mdlsia:dkh" nx.,sfoaYh" ud,Èjhsk" uef,aishdj yd bxÿkSishdj jfrl fn!oaO rdcHhka jQ njhs' 
9.13 cd;Hka;r jYfhka bia,dï wd.ñlhkaf.a n,mEï úúO h' ueo fmrÈ. rgj,a jHdmdßl fldgia wdÈh ñ,g .ekSfuka ÈhqKq rgj, wd¾Ólhg yd oshqKq fjñka mj;akd rgj,g n,mEñ lsÍug mgka f.k we;' ;j o bia,dï ixialD;sh me;srùfï wruqKska bia,dï ixialD;sl uOHia:dk f,dj mqrd bÈlrf.k hkq ,efí' bia,dï fkdjk rgj, foaYmd,k ls%hdj,sh wia:djr lsÍu;a " w¨;a m,a,s ;ekSug yd ;sfnk m,a,s úYd, lsÍug;a Y=oaO jQ l=rdkh ta ta rgj, NdIdjkag mßj¾;kh fldg m%p,s; lsÍug;a bia,dï wd.ñlhkaf.a wOHdmk ;;a;ajh ÈhqKq lsÍu ioyd YsIH;aj m%Odkh lsÍu yd wOHmk wdh;k yd úYaj úµ, msysgqùug wdOdr lsÍug;a" bia,dï nexl= msysgqùu;a ndysr jYfhka iEu jhil u bia,dï Nla;slhka fjkalr ±laùfuka wkkH;dj /lSug;a lghq;= lrkq ,efí' we;eï rgj, ~~w,a lhsvd~~ fuka ;%ia;jd§ ~~ðydâ~~ ixúOdk o t,smsg fyda ryis.;j mj;ajdf.k hkq ,efì' bia,dï fkdjk iEu wd.ulg u úreoaOj tu uQ,O¾ujd§ka l%shd lrk w;r ta rgj, foaYmd,k wia:djr Ndjh o we;s lsÍfuka ish wruqKq bgq lr .ekSug lghq;= lrKq ,efí' 
9.14 fn!oaOhka wkH wd.ïj,g yerùu ms<snoj Ys% ,xldfõ miq.sh oYl lSmh ;=<" úfYaIfhka 1965 miqj" isÿù we;s yd j¾;udkfha isÿjk foa úu¾Ykh l<hq;af;a o Bg úi÷ï fiúh hq;af;a o by; i|yka miqìu .ek wjOdkh fhduq lrñks'